Genetyka - dane ogólne Genetyka jest nauką o prawach dziedziczności i zmienności. Dziedziczność to właściwość organizmów do powtarzania podobnych cech w wielu pokoleniach. Ze względu na dziedziczność, rodzice i potomstwo mają podobne cechy wyglądu, budowy ciała i metabolizmu. W rezultacie każdy gatunek rozmnaża się z pokolenia na pokolenie.
Zmienność jest do pewnego stopnia przeciwieństwem dziedziczności i przejawia się w tym, że w każdym pokoleniu osobniki różnią się w pewien sposób od siebie nawzajem i od swoich rodziców. Dzieje się tak, ponieważ właściwości i cechy każdego organizmu są wynikiem interakcji dwóch przyczyn: informacji dziedzicznej i określonych warunków środowiskowych, które mogą wpływać zarówno na zmianę cech dziedzicznych, jak i na wzrost, wagę i kolor skóry.
Genetyka jako nauka pojawiła się w wyniku praktycznych potrzeb. Hodowla zwierząt domowych i roślin uprawnych od dawna opiera się na krzyżowaniu organizmów należących do różnych gatunków, ras, odmian i różniących się w pewien sposób od siebie. Porównując mieszańce z oryginalnymi formami, praktycy od dawna zauważają pewne osobliwości dziedziczenia cech. Wzorce genetyczne są podstawą hodowli, czyli tworzenia nowych i doskonalenia istniejących ras zwierząt domowych, odmian roślin uprawnych, a także mikroorganizmów wykorzystywanych w przemyśle farmaceutycznym, medycynie i rolnictwie. Genetyka ma ogromne znaczenie dla medycyny i weterynarii, ponieważ wiele chorób ludzi i zwierząt jest dziedzicznych i wymaga badań genetycznych w celu ich leczenia lub zapobiegania im.
Podstawowe prawa dziedziczenia właściwości i cech zostały odkryte przez G. Mendla (1822-1884). Jednak badania te nie zostały od razu odpowiednio docenione i pozostały mało znane aż do 1900 roku, kiedy to trzech badaczy (G. de Vries w Holandii, T. Correns w Niemczech i E. Cher-mack w Austrii) niezależnie ponownie odkryło prawa dziedziczności sformułowane przez Mendla.
Każda cecha organizmu jest determinowana przez jeden lub więcej genów. Każdy gen może występować w kilku formach (stanach) zwanych allelami. Allele genu znajdują się w homologicznych (podobnych, identycznych) chromosomach w tych samych miejscach (loci). Geny mogą występować w formie dominującej (dominujący wpływ na cechę) lub recesywnej (objawia się brakiem cechy dominującej). Jeśli organizm ma identyczne geny w stanie dominującym lub recesywnym, taki organizm nazywany jest homozygotą. W zależności od stanu genu w organizmie homozygotycznym (dominujący lub recesywny), homozygoty dzielą się na homozygoty dominujące i homozygoty recesywne. Jeśli organizm posiada zarówno gen dominujący dla danej cechy, jak i gen recesywny, taki organizm nazywany jest heterozygotą.
Zestaw czynników dziedzicznych organizmu (genów) nazywany jest genotypem. Zbiór wszystkich oznak i właściwości organizmu, które wynikają z interakcji genotypu i środowiska, nazywany jest fenotypem. Oznacza to, że fenotyp jest odzwierciedleniem genotypu w połączeniu ze środowiskiem. Granice, w których środowisko wpływa na manifestację genotypu, nazywane są normą reakcji. |
